De uitstroom van leerkrachten keren? Een plan dat gedoemd is om te mislukken.

De uitstroom van leerkrachten keren? Zolang je met dezelfde verouderde bril naar onderwijs blijft kijken, is het plan gedoemd om grandioos te mislukken. Gelooft mevrouw Crevits echt dat je met een nieuwe CAO het tij kunt keren? Is dat niet hetzelfde als in sprookjes geloven? Het is tijd dat het onderwijs investeert in nieuwe brillen en de aanhoudende moeilijkheden vanuit een ander oogpunt bekijkt.

Hot news vorige week, maar eigenlijk al oud nieuws. De media stonden er vol van. Het fenomeen is gekend en bestudeerd. De pot kookt over. Leerkrachten geven het op, tot onbegrip van sommigen die nooit voor de klas gestaan hebben, als ik enkele commentaren mag geloven. Jonge leerkrachten verlaten de school al tijdens de prille kennismakingsjaren voordat ze voldoende ervaring kunnen opdoen. Bijna de helft geeft er binnen vijf jaar de brui aan. Teleurgesteld, gebroken, idealen aan diggelen en sommigen met ernstige fysieke en emotionele klachten. Ondanks alle onderzoeken en zogenaamde gekende redenen slaagt men er niet in om jonge — oorspronkelijk gemotiveerde — leerkrachten in de klas te houden en hen te laten uitgroeien tot ervaren, talentrijke en gerespecteerde lesgevers.

Heb je eigenlijk gemerkt dat niet alleen jonge leerkrachten uitvallen? Ziet iemand de parallel? Heel wat leerkrachten met een waaier aan ervaringen zitten uitgeblust thuis en huiveren bij het idee dat ze opnieuw naar school moeten. Ze klagen over de werkdruk, de collega’s, de leerlingen, de ouders en de directie. En de tieners die geen zin hebben om naar school te gaan, leer- en gedragsproblemen ontwikkelen of de boel op stelten zetten? Ze klagen over de leerkrachten en de saaie school. Directeurs aantrekken die een school willen leiden, is de laatste jaren ook een knelpunt geworden. Ze klagen over de werkdruk, het personeel en de ouders. De jonge leerkrachten klagen over de veelheid aan werk, de oudere leerkrachten en de leerlingen. De ouders klagen over de directie en de leerkrachten. Iedereen klaagt over iedereen met de vingerwijzing gericht naar de anderen.

Als één van bovenstaande categorieën hulp zoekt, dan komen de werkdruk als verzamelnaam voor van alles en nog wat en de spanningsvelden met de collega’s op de werkvloer en/of de directie er meestal in één adem uit. Ze zijn vergezeld van een lading emoties die zich jaren hebben opgestapeld en die men niet langer meer kan dragen.

Gelukkig zijn er scholen waar een andere sfeer heerst, waar veel samenwerking en begrip het team verbinden. Dit wil ik toch wel benadrukken. Ik heb zelf vijfentwintig jaar in het onderwijs gestaan op verschillende niveaus en weet uit ervaring dat er hard wordt gewerkt en naar oplossingen wordt gezocht. Toch blijft iedereen klagen. De leraarskamer wordt dikwijls gemeden. Oplossingen blijven aan de oppervlakte.

Het regelmatig uitvallen van de verschillende groepen voelt aan als een ziekte die woekert. De éne keer activeert ze een klacht in dit lichaamsdeel en later een klacht in een ander lichaamsdeel. Opstoten van infecties die de aandacht versnippert als zou het om verschillende problemen gaan. Dat is slechts schijn. Onder de verschillende kwalen, schuilt eenzelfde oorzaak. Een ziekte echt genezen door aan symptoombestrijding te doen is even doeltreffend als de bovenkant van onkruid wieden en de wortel laten steken. De tuin oogt in het begin mooi, maar in een mum van tijd toont de wortel dat hij nog steeds actief met zijn groeiproces bezig is.

Zo is het ook met de voorgestelde maatregelen. Ik zeg niet dat ze volledig zinloos zijn, maar ze zijn verre van voldoende. Ze raken zelfs de essentie niet. Ze zijn het zalfje op de wonde. En de wortel, de oorsprong van zoveel uitval, blijft ongemoeid. De bril van waaruit we naar het onderwijs en haar problemen kijken, beschikt over symptoomlenzen en geen wortellenzen. Men blijft steeds op dezelfde manier kijken, met hier en daar een modern franje, waardoor men niet uit de vicieuze cirkel geraakt en de nieuw aangereikte oplossingen slechts een variatie op de vorige zijn.

Het is tijd dat het onderwijs investeert in nieuwe brillen die tot aan de wortel reiken, zodat de oorsprong van het probleem kan geneutraliseerd worden. Dat vraagt moed, visie en zin voor exploratie. Wie in het beleid gaat deze uitdaging aandurven? Wie gaat zijn nek willen uitsteken en bekwame ontmijners verenigen om de boel eens vanuit andere invalshoeken te bekijken? Wie durft het risico nemen om oude overtuigings- en oplossingspatronen opzij te zetten en op een totaal nieuwe ontdekkingsreis te gaan? Wie is bereid om de stressfactoren in scholen te ontzenuwen zodat leerlingen en leerkrachten in een bewuste omgeving kunnen samenwerken? Wie?

Nochtans bestaan er werkwijzen die onderliggende spanningsvelden neutraliseren waarin zowel individuen als het systeem waarin ze werken een hernieuwde kracht vinden. Zolang iedereen naar de externe redenen wijst, geraakt men afgescheiden van de bronkracht van het individu, van de bronkracht van de school en het onderwijs zelf. Dat is wat er nu gebeurt. Daarom vallen mensen uit. Het opgeven op grote schaal is een knipperlichtsituatie, een indicatie om het pad te vernieuwen en te verfrissen. Wanneer gaat men de knipperlichtfunctie van de verschillende soorten verstoringen in het onderwijs ernstig nemen? Om een werkelijke ontlading te realiseren is een beweging naar binnen nodig zowel op het vlak van de individuele persoon als op het vlak van het systeem. Van daaruit zal een herstellende beweging naar buiten ontstaan die het onderwijs deugd zal doen.

Stel dat we elke klagende geleding van de school — en laten we het schoolbestuur er ook maar bijnemen — voorstellen als een grote spiegel. En stel dat we alle spiegels ten opzichte van elkaar opstellen, dan krijgen we een gigantisch spiegelpaleis. Wat doet een spiegelpaleis? Het vervormt de werkelijkheid tot hilariteit van wie zich in het spiegelpaleis begeeft en tegelijkertijd wordt de vervorming weerspiegeld. In het spiegelpaleis kijken we recht in de vervorming. Zo is het ook in het onderwijs. We zitten gekneld in vervormde overtuigingen en handelingen die de ware toedracht versluieren. We zijn blind voor wat zich onder onze ogen afspeelt.

Met systemische opstellingen kunnen we de vervorming van de spiegels gebruiken om tot bij de wortel van de vervorming te raken. Via personen die men representanten noemt, worden functies en/of de problematiek van het systeem (school) ten opzichte van elkaar opgesteld (zoals ik bij de spiegels hierboven heb besproken) in de ruimte. De representanten staan allemaal in een bepaalde kijkrichting, afstand en houding die de belemmerende dynamiek zichtbaar maakt. Via waarneming en beweging ten opzichte van de verschillende representanten komt de beperkende factor vrij en krijgt men inzichten die de situatie die men onderzoekt in een nieuw perspectief én in beweging brengt. Systemische opstellingen toegepast op onderwijsniveau noemt me onderwijsopstellingen of educatieve opstellingen. Ze gaan naar de diepte. Ze maken de onderliggende dynamiek van elk probleem zichtbaar en dàt in een kort tijdsbestek. Via een onderwijsopstelling kom je bij de wortel, zie je de ruimere context en komt de problematiek in beweging op een manier die je je niet had kunnen voorstellen. Een inspiratievolle beleidsondersteuning die nog veel te weinig gekend is in de scholen.

Onderwijsopstellingen kunnen op elk niveau als beleidsinstrument worden ingezet. Mevrouw Crevits zou ze kunnen aanwenden om op een dieper niveau naar het fenomeen van uitstromende leerkrachten te kijken en haar maatregelen er op af te stemmen. Elke maatregel die men nu voorstelt, zou men op zijn effecten kunnen aftoetsen. Nieuwe maatregelen waar men nog niet aan heeft gedacht, zullen zich aandienen. Bijkomende info zal de werkelijkheid achter de vervorming verhelderen, m.a.w. ze zal je dichter bij de wortel brengen. Ondanks enkele pogingen om met mevrouw Crevits in gesprek te gaan om deze diepgaande werkwijze aan te bieden, is het me tot hiertoe niet gelukt. Jammer, want Hilde & Hilde samen op de koffie zou een opening kunnen creëren waar nog niet aan wordt gedacht.

Onderwijsopstellingen kunnen ook ingezet worden om beginnende leerkrachten te ondersteunen en hen te leren lesgeven vanuit hun innerlijke kracht. Dat verschilt van het mentale vertrekpunt van waaruit men meestal lesgeeft en waarbij de leerlingen van nu op afhaken. De opstellingen kunnen dienstbaar zijn aan het beleid van de directeur, de zorgleerkrachten, de leerkrachten, de ouders én de leerlingen. Het is een totaal nieuwe kijk op onderwijs die verouderde structuren en zienswijzen omzet naar wat scholen én leerlingen nu nodig hebben. Ze creëren een invalshoek waarbij elke deelnemer in het onderwijs kan leven en functioneren vanuit de eigen innerlijke bronkracht zodat ook het onderwijs haar werkelijke bronkracht kan terugvinden. Een win win situatie voor alle partijen. Leerkrachten zouden er tijdens hun ganse opleiding moeten in getraind worden.

We kunnen uiteraard tevreden blijven dat het percentage leerkrachten dat uitstroomt, overeenkomt met de situatie in het buitenland of in andere sectoren. Maar getuigt deze overtuiging van oplossingsgerichtheid? Je zult maar leerling zijn in een klas waar je al twee weken geen les meer hebt gekregen, er steeds lesvervangingen zijn en de vijfde interim zich voorstelt. En je zult maar die vijfde interim zijn. Het wordt dus tijd om ontevreden te zijn over de huidige cijfers en de ontevredenheid als drijfveer te gebruiken om te investeren in nieuwe brillen met wortellenzen.

Het wordt tijd dat we investeren in lerarenopleidingen die onderwijsopstellingen als vak aanbieden. Dat kan gecombineerd worden met vakken waarin het mentale, fysieke, emotionele en psychische welzijn vooropstaan. Waar leerlingen kunnen leren over liefde, mededogen, verbinding, energie, vertrouwen, bewustzijn, speelsheid, creativiteit, enthousiasme en andere levensondersteunende aspecten zullen andere vakken er de voordelen van ondervinden. Waar zowel leerkrachten en leerlingen manieren leren om zichzelf verder te helpen en van daaruit anderen verder te helpen, zullen spanningen en stress verminderen.

Zolang we niet begrijpen dat we moeten werken vanuit onze bronkracht in combinatie met onderwijsopstellingen zal het systeem blijven knipperen en op de duur uiteenspatten. ‘Hoe komt dat toch?’ is dan een vraag die te laat komt.

Wie oh wie staat recht en investeert in de nieuwe brillen met wortellenzen om onze leerkrachten doeltreffend te ondersteunen en onze jeugd de opleiding te kunnen aanbieden die ze verdient?

Hilde Van Bulck

Stichter en bezieler van Samtati en The New Life Experience
Spreker, systemisch opsteller voor onderwijs e.a., transformator
Auteur van ‘De nacht van ons leven’en ‘De eigenwijze kikker- Het geheim van lesgeven en opvoeden’

www.the-new-life-experience.com

The New Life Experience is de uitdaging om het hoogste collectieve bewustzijnspotentieel in de nieuwe wereld te leven. Alles wat we nodig hebben, is al aanwezig.

26 mei 2018 Gratis inspiratiedag Lichtgevend onderwijs

Zie ook:
Bijna de helft van de leerkrachten …Uit De Morgen 9 mei 2018
Leerkracht gezocht. Hoe is het mogelijk…Uit Knack 10 mei 2018